Turistički vodič kroz Kalemegdansku Tvrđavu
Srpska prestonica obiluje znamenitostima koje krase Beograd i svedoče njegovom milenijumskom postojanju. Za početak, krenimo od tvrđave Kalemegdan i svega onoga što se na njoj može naći – od istorijskih spomenika. Granica otomanskog i austrougarskog carstva, raskrsnica svetova, spoj različitih kultura, vera i jezika… U jednoj kratkoj rečenici, to bi mogao da bude opis Kalemegdana.
U svakom slučaju, ono što bi želeli da naglasimo jeste da je Kalemegdan kao stvoren za odmor tela i duše: parovi, porodice ili pojedinici treba da odvoje koji sat i lagano prošetaju uređenim površinama beogradske tvrđave, posede na klupicama i možda odigraju koju partiju šaha, “časte” sebe predivnim pogledom na ušće Save u Dunav, sagledaju Novi Beograd i obiđu znamenitosti… Ovi doživljaji su interesantni i noću, kada su svi objekti i okolina kompletne tvrđave osvetljeni.
Pored istorijskih spomenika, zanimljiva aktivnost, na Kalemegdanu je i poseta Zoo vrtu, koji takođe preporučujemo svim posetiocima, bili oni deca ili odrasli. A kada se umorite, tu su splavovi uz reku, kafići ili restorani u beton hali koje jednostavno ne smete da zaobiđete. Kako bi vam ovaj obilazak dodatno olakšali, predlažemo odabrane apartmane u blizini Kalemegdanskog parka dok posebno izdvajamo apartman Kalemegdan koji je lociran tačno preko puta Kalemegdanske tvrđave.
Spisak znamenitosti koje preporučujemo, bez bilo kakvog redosleda po značaju uz dodatni opis u nastavku teksta:
• Crkva Ružica na Kalemegdanu
• Kapela Svete Petke na Kalemegdanu
• Rimski bunar na Kalemegdanu
• Vojni muzej na Kalemegdanu
• Barutana na Kalemegdanu
• Kula Nebojša na Kalemegdanu
• Spomenik pobedniku na Kalemegdanu
• Opservatorija na Kalemegdanu
• Grobnica Narodnih heroja na Kalemegdanu
• Spomenik zahvalnosti Francuskoj
• Karađorđev top
• Spomenik srpskim i ruskim borcima, oslobodiocima Beograda
• Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić
• Prirodnjački muzej
• Zoološki vrt
• Japanska česma
Istorijat Kalemegdanske tvrdjave
Pre nego što krenemo sa opisima svega preporučenog, osvrnimo se za kratko na samu istoriju tvrđave. Kalemegdan se prostire na 66 hektara i istovremeno je najznačajniji kulturno-istorijski kompleks u Glavnom gradu. Njime dominira Beogradska tvrđava locirana na samom ušću Save u Dunav, što ovoj građevini daje poseban strateški značaj i položaj. On je tokom osamdesetih godina 19. veka pretvoren u park. Ta površina se u davna vremena, dok je tvrđava bila glavno vojno uporište Beograda, koristila za osmatranje neprijatelja i mesto na kome je vojska iščekivala predstojeći boj.
Prvo plansko uređivanje Kalemegdana započelo je 1890. Vojska je, tada, park predala na upravu Beogradskoj opštini. Pre Prvog svetskog rata, Kalemegdanski park se završavao kod doskorašnjih kamenih stepenica (koje uskoro mesto ustupaju gondoli) – putu ka donjoj terasi. Iza ovih stepenica, zemljište je bilo zapušteno i obraslo korovom sve do 1929. godine. Uređenje tog dela prethodilo je proširenju parkoviskih površina i na Gornji grad – 1931. U to doba, započinje nova era Kalemegdana, koji postaje centar na kome se postavljaju spomenici značajnim ličnostima i događajima.
A sada, krenimo lagano u obilazak ove znamenitosti: na beogradsku tvrđavu Kalemegdan se, u navećem broju slučajeva, ulazi iz Knez Mihajlove ulice. Ovaj centralni ulaz je, nekako, najjednostavniji i najomiljeniji kod većine gostiju, jer se pre ulaska na Kalemegdan možete prošetati centrom grada, šopingovati po radnjama u Knez Mihajlovoj ili u tržnom centru Rajićeva.
Na samom početku vas čeka malo šetalište koje često često zna da bude stečište raznih prodajnih izložbi na kojima se mogu naći raznorazne rukotvorine majstora starih zanata, domaći proizvoda poput meda, slatkog, pekmeza, zimnice… Ili pak rukotvorine u vidu raznoraznh figurica, pletiva, balona, šećerne pene i drugo. Naravno, uz uredno poređane tezge nalazi se isto tako posložene klupice, koje su sastavni deo čitavog kalemegdanskog kompleksa. Stazom levo, prolazi se pored fontane posvećene ribolovcima, pa onda spomenika Zahvalnosti Francuskoj.
Spomenik zahvalnosti Francuskoj
Spomenik zahvalnosti Francuskoj je skulptura vajara Ivana Meštrovića. U park Kalemegdan je postavljena 11. novembra 1930. godine u znak uzajamne pomoći i prijateljstva dva naroda – Srbije i Francuske – tokom Prvog svetskog rata. Do Velikog rata, na tom mestu se od 1913. godine nalazio spomenik Karađorđu koji je tokom rata srušen.
Po obilasku ovog spomenika, šetači se uglavnom zapute dalje “na zapad”, gde dolaze do platoa na kome je pistavljen spomenik Pobedniku. To je mesto oko koga se skuplja priličan broj ljudi, što zbog samog znamenja, što zbog predivnog pogleda na ušće Save u Dunav, na Novi Beograd, na pormenadu uz reku, na čuvenu Beton halu – stecište omladine, klabera, onda splavove, brodove… Sve ovo ima naročiti sjaj noću, kada igra svetla daje potpuno novu dimenziju ovom mestu. Mnoge ljubavi su započele na klupicama ili zapadnim zidinama Kalemegdana, za vreme zalaska sunca na primer… To je mesto na kome je lepo prikupiti snagu pre nastavka obilaska tvrđave, ali i odmoriti na povratku sa ture šetnje kroz istoriju.
Spomenik pobedniku
Pobednik je naziv trijumfalnog spomenika podignutog na Gornjem gradu 1928. godine. Lociran je na velikom platou Kalemegdana, odakle se pruža izvrstan pogled na ušce Save u Dunav i Novi Beograd. Zbog svoje lokacije i pogleda, predstavlja nezaobilaznu lokaciju za odmor, slikanje i uživanje u pogledu. Razlog zbog koga je ovaj spomenik postavljen tako da predstavlja jedan od simbola ne samo tvrđave Kalemegdan već i samog Beograda, jeste desetogodišnjica proboja solunskog fronta. Odatle, brzo i jednostavno silazi do Rimskog bunara, specifičnog “rezervoara” za vodu.
Rimski bunar na Kalemegdanu
Rimski bunar se nalazi na jugozapadnom bedemu Gornjeg grada, neposredno uz spomenik Pobedniku i Kraljeve kapije. Za posetioce je otvoren preko dana u letnjem periodu i poseta se naplaćuje 200 dinara. Naziv koji nosi je potpuno pogrešan a razlog tome je što je građen u 18. veku. Bio je centralni objekat za snabdevanje austrougarske vojske vodom u slučaju opsade Beogradske tvrđave. Nije bio klasičan bunar već cisterna – u njegovoj blizini ne postoji ni jedan jedini izvor vode. “Bunar” se puni površinskom vodom sa platoa Gornjeg grada, sliva kroz propusno tle i puni bunar. Bez obzira na to što je naziv pogrešan, poseta Rimskom bunaru pruža jedinstveni doživljaj vraćanja u daleka vremena koji je teško opisati. Ova građevina je ukopana u stenovito tlo sve do dubine od 60 metara ispod platoa Gornjeg grada, što je za 10 metara ispod nivoa reke Save! Ovo je jedan od šest podzemnih objekta koji je otvoren u Beogradskoj tvrđavi.
Ako nastavite dalje, prolaskom kroz Karađorđevu kapiju, dolazi se do sledećeg dela Kalemegdaanske tvrđave, koji vodi do čuvene Stambol kapije. Levo od nje je vojni muzej, specifina celogodišnja postavka delimično na zatvorenom, delimično na otovorenom:
Vojni muzej Kalemegdan
Pored mnogobrojne vojne artiljerije, tenkova, granata, pa čak i nekoliko torpeda iz perioda prvog i drugog svetskog rata, koji su izloženi na otvorenom dalu tvrđave, Vojni muzej je institucija koja sakuplja, proučava i prikazuje različite predmete za pešadijsku vojnu upotrebu – oružje, uniforme, ratne zastavem dokumenta i umetnička dela sa vojnom tematikom. Ova institucija je smeštena na prvom bastionu jugoistočnog fronta Beogradske tvrđave u zgradi izgrađenoj 1924. godine. Prvobitna namena mu je bila da služi Vojnogeografskom institutu, ali je 1956. ustupljena muzeju. Radno vreme muzeja je od utorka do nedelje od 10 – 17 časova, dok je ponedeljkom zatvoren.
Ukoliko se, pak, od Stambol kapije uputite desno, dolazite do Sahat kule iza koje je karađorđev top, glavno oruđe koje je služilo za odbranu čitavog onovremenskog kompleksa. Slede spomenik despot Stefanu Lazareviću, krunisanoj glavi kojoj je blagoslov dao sam papa, pa istočna kapija ili Dizdarev toranj u kome je smeštena narodna opservatorija.
Kalemegdanska Narodna opservatorija
Nezaobilazna atrakcija za najmlađe je i narodna opservatorija na Kalemegdanu koja se nalazi se u Dizdarevoj kuli. Otvorena je svakog dana od 9 do 16 časova a ulaz je besplatan.
Na samom dnu tog dela tvrđave, stepenicama ispod opservatorije, nalazi se dve “skrivene” svetinje: Bogorodičin crkva Ružica i kapela Svete Petke.
Bogorodičina crkva Ružica Kalemegdan
Bogorodičina crkva Ružica je crkva locirana na severoistočnom predgrađu Beogradske tvrđave i zajedno sa Crkvom Svete Petke spada u jedan od najlepših delova Kalemegdana, koji zbog svoje „skrivene“ lokacije često bivaju propušteni od strane turista. Iz tog razloga skrećemo posebnu pažnju na ovu lokaciju. Tačno vreme kada je crkva napravljena i ko je učestvovao u gradnji nisu poznati ni dan danas. Ipak, ono što se sa sigurnošću može tvrditi jeste da je ovo najstarija crkva u Beogradu. Zna se i da je krajem 17. veka ova svetinja srušena, ali je samo pet dana po oslobađanju od Turaka organizovan odbor za njeno obnavljanje. Crkva je osveštana samo 10 meseci od početka gradnje, pa su u njoj počela da se vrše bogosluženja. Po narodnom predanju, crkva Ružica se nalazila na istom mestu kao i danas. Razlog tome je narodno poštovanje izvora svete Petke, koji je proticao ispod temelja crkve Presvete Bogorodice. Kako verovanje kazuje, sestre Ružica, Marica i Cveta su na prostoru beogradske tvrđave podigle svaka po jednu malu crkvu koje bi služile kao njihova zadužbina, pa su ih nazvale svojim imenima.
Crkva Svete Petke Kalemegdan
Kapela svete Petke nalazi se u Donjem gradu. Podignuta je na mestu takozvanog “čudotvornog izvora” tik uz crkvu Ružicu. Prvobitna građevina datira iz 1867, dok je sadašnja kapela sagrađena 1937. godine. Projektovao je arhitekta Momir Korunović. Kapela je podignuta u vreme kada su se mošti Svete Petke na molbu kneginje Milice Sultanu, premeštale u Beograd. Deo moštiju je prenet 1417. u kapelu koju je podigao nepoznati dobrotvor, da bi one nakon turskog osvajanja Beograda 1521. bile prenete u Carigrad. Godine 1641, mošti je otkupio moldavski vojvoda i preneo ih u grad Jaši. U crkvi Ružica se i danas može pronaći deo moštiju Svete Petke. Pri ovoj crkvi izdrađena je krstionica po uzoru na apostolske.
Levo od crkava, na severozapadnom delu tvrđave, nalazi se čuvena “barutana”. Ipak, pre nego što se obiđe ovaj deo beogradske tvrđave, ne bi bilo loše odmoriti na nekoj od klupica i odmorišta poređanih čitavom zelenom površinom ovog sektora. Izolovani od gradske buke, n stazama koje okružuje razgranato drveće, uživaćete u čistom vazduhu i odmarati oči na zelenilu.
Veliki barutni magacin – Barutana
Veliki barutni magacin, ili Barutana kako narod voli da naziva ovu građevinu, jedna je od najneobičnijih podzemnih ukopina na steni zapadnog podgrađa kalemegdanske tvrđave, odnosno Dunavske padine. Sagrađena je tokom velike rekonstrukcije Beogradske tvrđave – Kalemegdana – koju su obavili Austrijanci u period između 1719. i 1739. godine. Tvrđava Kalemegdan je, tada, poprimila značajno drugačiji izgled u skadu sa najsavremenijim principima građevinarstva tog doba, a bio je usmeren da u što većoj meri bude u funkciji odbrane. Zbog snage koju je dobila, beogradska tvrđava je stekla nadimak “Gibraltar na Dunavu”. Zanimljiva činjenica je da se plato barutnog magacina u letnjem periodu koristi za razne društvene manifestacije, od promocija i predstava do aktivnosti noćnog života i žurki koje traju do kasnih jutarnjih sati, te je ova destinacija preporuka za mlade parove u potrazi za dobrim provodom.
Ispod barutane, pruža se pogled na izdvojeni objekat, koji bez obzira na poziciju ima veliki značaj za čitavu tvrđavu, To je kula Nebojša, pop mnogo čemu značajna – ne samo kao bedem odbrane i osmatranja…
Kula Nebojša
Kula Nebojša je locirana u Donjem gradu u blizini Dunava, na nekadašnjem ulazu u Dunavsko pristanište. Za vreme vladavine Turaka, u njoj je pogubljen grčki revolucionar Riga od Fere, a kula je dobila ime negacijom glagola “bojati se” (ne boj se), kako bi se naglasilo da se kula ne boji ni jednog jedinog neprijatelja i da je neosvojiva. Dakle, nije imenovana po bilo kom Nebojši, tako da je nepravilno nazivati je Nebojšina kula. Unutrašnjost kule možete posetiti svakod dana od 10 do 16 časova.
Povratak na početna tačku podrazumeva obilazak objekata kao što su to:
Grobnica narodnih heroja
Grobnica narodnih heroja – kao što joj i samo ime kaže, predstavlja počivališta ljudi koji su zadužili naš narod tokom Drugog svetskog rata. Nalazi se na produžetku Velikog savskog šetališta i izgrađena je 1948. godine. Tu su sahranjeni Ivan Milutinović (član Politbiroa CK KPJ, general-lajtnant NOVJ i narodni heroj), Đuro Đaković (sindikalac i organizacioni sekretar CK KPJ), Ivo Lola Ribar (seketar CK SKOJ, predsednik USAOJ, narodni heroj) kao i Moša Pijade (revolucionar, društveno-politički radnik i narodni heroj). Grobnica narodnih heroja je proglašena za spomenik kulture odlukom Skupštine grada Beograda iz 1983. godine.
Naravno, nisu zaboravljeni ni junaci iz prethodnog Velikog rata, u kome je gotovo trećina srpskog življa izginula za slobodu zemlje i naroda.
Spomenik oslobodiocima Beograda
Spomenik srpskim i ruskim borcima, oslobodiocima Beograda: U čast ruskim i srpskim vojnicima, poginulim u odbrani Beograda tokom Prvog svetskog rata, na Kalemegdanskoj tvrđavi je 2014. godine svečano otkriven spomenik u obliku krsta s uklesanim likom Svetog Đorđa Pobedonosca.
Kalemegdanska tvrđava nije posvećena samo stradanjima, vojsci I bitkama. Ima tu i dosta kulturnih spomenika i građevina koje čuvaju baštinu srpskog naroda. Sledi kratko upoznavanje sa nekima od njih.
Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić
Umetnički paviljon Cvijeta Zuzorić je izložbena zgrada unutar parka Mali Kalemegdan. Nalazi se uz jugoistočni front Kalemegdanske tvrđave a podignuta je tokom 1927. i 1928. godine po projektu arhitekte Branislava Kojića u duhu art deko pravca. Doprinos gradnji dali su bogati pojedinci tog doba a među njima treba izdvojiti Đorđa Vajferta, Luku Đelovića, Mihaila Pupina i kralja Aleksandra Karađorđevića ali i Narodnu banku, Jadransko-podunavsku banku i Viner Bankferajn.
Prirodnjački muzej
Prirodnjački muzej je jedna od najstarijih srpskih nacionalnih ustanova. U našoj zemlji on predstavlja jedini muzej tog tipa a po bogatstvu i raznovrsnosti izloženih primeraka ovaj muzej je jedan od najznačajnijih u jugoistočnom delu Evrope. Osnovan je 1895. godine i poneo je ime Jestastvenički muzej srpke zemlje.
Zoološki vrt
Zoološki vrt, ili Beo zoo vrt, ili Vrt dobre nade… Sve su to nazivi za gradski zoološki vrt koji se nalazi u centru grada podno tvrđave Kalemegdan. Lokacija je, inače, poznata kao Mali Kalemegdan. Ovo je prvi i najmoderniji zoo vrt u Srbiji koji zbog svoje veličine zahteva da se odvoji nekoliko sati za obilazak. Predlažemo da se obilazak Kalemegdana i Zoo vrta podele u dva dana.
Japanska česma
Jedna od najsvežijih građevina posvećena je zahvalnosti nama prijateljskom narodu Japana, u čiju čast je izgrađena česma, na kojoj “putnici namernici” mogu da se okrepe i upoznaju sa dobročinstvima ovog dalekoistočnog naroda.
Japanska česma je građevina na kraju velikog šetališta na Kalemegdanu. Podignuta je 2010. godine na inicijativu jednog od ovdašnjih dnevnih listova a kao znak zahvalnosti narodu Japana za donacije prosleđene Beogradu u prethodnim godinama. Preporučujemo da se nakon ovoga prošetate niže ka Dunavu nekim od mnogobrojnih skrivenih putića kroz zidine Kalemegdana koji vas vode ka dunavskom šetalištu.
Ukoliko vam je potrebna preporuka u odabiru odgovarajućeg smeštaja u blizini, možete nas kontaktirati preko naše kontakt forme za rezervaciju apartmana ili direktno na telefon +381 61 309 2100.
Prijatan odmor želi vam City Break.